Βρίσκεται στο νομό Θεσπρωτίας στις δυτικές πλαγιές των ομώνυμων βουνών. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που μας δίνει ο Χριστόφορος Περραιβός, το
Σούλι και τα
χωριά του κατοικήθηκαν μεταξύ του 16ου και 17ου αιώνα από αλβανόφωνους Έλληνες κατοίκους των γύρω χριστιανικών χωριών της Θεσπρωτίας, που θέλησαν ν' αποφύγουν τις καταπιέσεις των Οθωμανών. Οι φυγάδες αυτοί έχτισαν τέσσερα κυρίως χωριά: το Σούλι, την Κιάφα, τη Σαμονίβα και το Αβαρίνο.
Οι κάτοικοι ήταν χωρισμένοι σε
φάρες, από τις οποίες σπουδαιότερες ήταν αυτές που δοξάστηκαν στους
αγώνες κατά του Αλή (Τζαβελαίοι, Μποτσαραίοι κ.ά.).Επειδή το φτωχό,
βραχώδες έδαφος των χωριών δεν μπορούσε να θρέψει τους κατοίκους, αυτοί γρήγορα άφησαν την ειρηνική ζωή και ζούσαν από τις
επιδρομές στα γειτονικά χωριά, μουσουλμανικά, χριστιανικά, αλβανικά χωρίς διάκριση.
Έτσι κατάφεραν να εισπράττουν από τους κατοίκους των χωριών αυτών ένα
είδος φόρου είτε σε χρήματα είτε σε είδος. Αλλά και οι Σουλιώτες στις ειρηνικές τουλάχιστον περιόδους πλήρωναν ένα μικρό φόρο στις τουρκικές αρχές. H κατάσταση αυτή έγινε χρόνια. Έτσι τα χωριά του Σουλίου οργανώθηκαν σε μια στρατιωτική συνομοσπονδία το "
Τετραχώρι". Αυτοί αναλάμβαναν την τέχνη του πολέμου και οι κάτοικοι των γύρω χωριών τον επισιτισμό τους. Με το πέρασμα του χρόνου οι κάτοικοι αυξάνονταν: γιατί έρχονταν φυγάδες από γειτονικές περιοχές, όπου οι εξισλαμισμοί είχαν κάνει δύσκολη τη ζωή των υπόλοιπων χριστιανών.
Από το 18ο αιώνα η στάση των Σουλιωτών από αμυντική έγινε επιθετική, εξαιτίας των
επισιτιστικών προβλημάτων που είχαν ξαναδημιουργηθεί με την αύξηση του πληθυσμού.
Το
1741 οι Σουλιώτες
κατέλυσαν την τουρκική εξουσία σε πολλά γειτονικά χωριά και το
1746-1760 πολλά χωριά της πεδιάδας του Φαναρίου
πλήρωναν φόρους στους Σουλιώτες. Ολόκληρη η νοτιοανατολική Ήπειρος ονομαζόταν
Παρασούλι και εκεί υπήρχαν
12.000 σύμμαχοι των Σουλιωτών, οι Παρασουλιώτες. Η κατάσταση αυτή ήταν ωφέλιμη τόσο για τους Τούρκους, αφού οι Παρασουλιώτες ήταν συνεπείς στις φορολογικές τους υποχρεώσεις, όσο και για τους Βενετούς για τους οποίους το Σούλι και το Παρασούλι ήταν ένα είδος
ασπίδας ανάμεσα στις Βενετικές κτήσεις (Πάργα, Πρέβεζα) και τις οθωμανικές. Για τον ίδιο λόγο οι Γάλλοι που διαδέχθηκαν του Βενετούς στις κτήσεις αυτές βοήθησαν τους Σουλιώτες.
Οι φιλικές όμως σχέσεις μεταξύ των Σουλιωτών και των Δυτικών εχθρών της Πύλης προκάλεσαν ανησυχία στους Τούρκους, που, τελικά, δεν αντέδρασαν στην
προσπάθεια του Αλή να υποτάξει το Σούλι. Εξάλλου σ' αυτό συντέλεσε και η απόλυτη, περήφανη στάση των Σουλιωτών, που είχε οδηγήσει πολλές φορές σε σύγκρουση με τους τοπικούς Τούρκους ηγέτες και ιδιαίτερα με τους πασάδες των Ιωαννίνων. Από όλους όμως αυτούς τους αγώνες οι Σουλιώτες είχαν βγει νικητές: εκτός από τους πολέμους τους εναντίον του Αλή Πασά του Τεπελενλή (1788-1803). Η πρώτη μεγάλη εκστρατεία του Αλή εναντίον των Σουλιωτών έγινε το 1791, έληξε όμως άδοξα. Την ίδια τύχη βρήκε και η δεύτερη επιχείρηση το 1792.
Ο τουρκικός στρατός ήταν μαθημένος σε κατά μέτωπο αναμέτρηση σε ανοικτή περιοχή κι όχι στον
κλεφτοπόλεμο που έκαναν οι Σουλιώτες στα δύσβατα βουνά τους. Η τρίτη εκστρατεία όμως, το
1802, ήταν συστηματικά οργανωμένη. Επειδή όμως ο Αλής δεν πέτυχε να καταλάβει το Σούλι με έφοδο, μετέβαλε την πολιορκία σε
αποκλεισμό, κατασκευάζοντας οχυρωμένους πύργους σε διάφορα επίκαιρα σημεία. Ο άνισος αγώνας
κράτησε τρία χρόνια στα οποία οι Σουλιώτες έδειξαν απαράμιλλη ανδρεία. Αναγκάστηκαν όμως να υποχωρήσουν στο
Κούγκι, όπου και
συνθηκολόγησαν ύστερα από στενή πολιορκία εξαιτίας της έλλειψης τροφών νερού και πολεμοφοδίων. Στις 15 Δεκέμβρη του 1803 οι Σουλιώτες εγκατέλειψαν τα χωριά τους. Μόνο ο Σαμουήλ έμεινε για να ανατιναχθεί με την πυριτιδαποθήκη του μοναστηριού του στο Κούγκι παρασέρνοντας ωστόσο στο θάνατο και πολλούς Τούρκους.
Οι
φυγάδες κατευθύνθηκαν άλλοι στη
ρωσοκρατούμενη Πάργα, άλλοι προς το Λούρο κι άλλοι προς τα Τζουμέρκα. Αυτοί που πήγαν προς το Λούρο αναγκάστηκαν ν' αντιμετωπίσουν τους παρασπονδήσαντες Τουρκαλβανούς και ν' αγωνιστούν στο θρυλικό
Ζάλογγο. Αλλά και αυτοί που είχαν στραφεί προς τα Τζουμέρκα δεν είχαν καλύτερη τύχη. Πήγαν προς τη μονή του Σέλτσου, όπου επαναλήφτηκε το δράμα του Ζαλόγγου και, τελικά, κατέληξαν, όσοι σώθηκαν, στο Αγρίνιο, στη Ναύπακτο, στο Μεσολόγγι και στα Επτάνησα. Την εποχή της διαμάχης του Αλή Πασά με την Πύλη, οι Σουλιώτες έπαιρναν το μέρος πότε του ενός και πότε του άλλου με σκοπό να ξανακερδίσουν την πατρίδα τους. Έτσι, ύστερα από αγώνες. κατάφεραν στις 12 Δεκέμβρη του 1820 να ξανακατοικήσουν το Τετραχώρι.
Οι Τούρκοι όμως τώρα ήθελαν την ολοκληρωτική διάλυση των Σουλιωτών, γιατί τώρα είχαν γίνει οι πιστοί σύμμαχοι του Αλή. Το έργο αυτό ανέλαβε ο
Χουρσίτ και μετά την αποτυχία του ο
Ομέρ Βρυώνης. Στο μεταξύ
ξεσπά η ελληνική επανάσταση και οι Έλληνες με τον
Κυριακούλη Μαυρομιχάλη και το
Μαυροκορδάτο σπεύδουν να βοηθήσουν τους πολιορκημένους Σουλιώτες। Μετά την αποτυχία της επιχείρησης και ιδίως μετά την ήττα στο Πέτα, οι Σουλιώτες αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν. Συνθηκολόγησαν με τον Ομέρ Βρυώνη και εγκατέλειψαν, αυτή τη φορά οριστικά, οι πιο πολλοί τα χωριά τους (28 Ιουλίου 1822). Από αυτούς άλλοι πήγαν προς τα Επτάνησα και ένα μεγάλο μέρος από τις σπουδαιότερες φάρες ήρθε στο Μεσολόγγι, όπου μαζί με τους Έλληνες πολέμησαν.
http://www.ipiros.gr
Γκρεμίστηκε το σπίτι που γεννήθηκε ο Οδυσσέας Ανδρούτσος παρά τις προσπάθειες του Πολιτιστικού Συλλόγου «Πρέβεζα» που ζητούσε από τη Δημοτική αρχή να προχωρήσει σε δράσεις...
